Συζητώντας με τον Νεύτωνα- Ζωγραφίζοντας με τον Ρέμπραντ

Συζητώντας με τον Νεύτωνα

Η γη γυρίζει γύρω από τον ήλιο ή το αντίθετο; Αυτή η ερώτηση μας φαίνεται αστεία σήμερα, και η απάντησή της αυτονόητη, πριν από 300 όμως χρόνια παραλίγο να στείλει στην πυρά έναν από τους σημαντικότερους επιστήμονες όλων των εποχών. Ο Ιταλός Γαλιλαίος υπεράσπισε την ηλιοκεντρική θεωρία του Κοπέρνικου, μια θεωρία που ερχόταν σε αντίθεση με τη γεωκεντρική θρησκευτική αντίληψη ότι η γη παραμένει ακίνητη στο κέντρο του σύμπαντος. Βελτιώνοντας το τηλεσκόπιο, ο Γαλιλαίος παρατήρησε επίσης τους κρατήρες της σελήνης, τις κηλίδες του ήλιου, τέσσερις από τους δορυφόρους του Δία, ακόμη και έναν από τους δακτυλίους του Κρόνου. Για πολλούς θεωρείται ο πατέρας της αστρονομίας και των σύγχρονων φυσικών επιστημών. 

Στην άλλη άκρη της Ευρώπης, στην Αγγλία, τον Γαλιλαίο διαδέχεται ο μαθηματικός, φυσικός, αστρονόμος και θεολόγος Ισαάκ Νεύτων (Isaac Newton, 1643-1727) με τις σημαντικές του ανακαλύψεις για το νόμο της βαρύτητας και της παγκόσμιας έλξης, τους τρεις νόμους της κίνησης των σωμάτων αλλά και τη θεωρία του για την αντανάκλαση και διάδοση του φωτός.

• Ο Γαλιλαίος υπερασπίζεται τις θεωρίες του στο Βατικανό ©

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

• Κοπέρνικος

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

• Οπτικά φαινόμενα όπως τα περιέγραψε ο Ισαάκ Νεύτων. ©

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ζωγραφίζοντας με τον Ρέμπραντ

Μέσα σ’ αυτό το ανανεωμένο ενδιαφέρον της μελέτης του σύμπαντος από επιστήμονες όπως ο Γαλιλαίος και ο Νεύτων δεν είναι τυχαίο που ο Γιαν Βερμέερ (Jan Vermeer, 1632-1675), ο Ολλανδός ζωγράφος των απλών ιδιωτικών στιγμών, ζωγραφίζει τον «Αστρονόμο». 

Τα έντονα μπλε και πορτοκαλί χρώματα που χρησιμοποιεί ο Βερμέερ (χρώματα πανάκριβα για να παρασκευαστούν) έρχονται σε αντίθεση με τα ατμοσφαιρικά παιχνίδια σκιάς και φωτός που χαρακτηρίζουν τη ζωγραφική του πιο διάσημου συμπατριώτη του και ενός από τους μεγαλύτερους ζωγράφους όλων των εποχών, του Ρέμπραντ (Rembrandt van Rijn, 1606-1669). Περίφημος για τα πορτρέτα και τις αυτοπροσωπογραφίες του, ο Ρέμπραντ χρησιμοποιεί την τεχνική των αντιθέσεων φωτός και σκιάς (chiaroscuro) για να αποδώσει ψυχικές καταστάσεις. Ας μην ξεχνάμε πως είμαστε στην εποχή Μπαρόκ, όπου οι αντιθέσεις παίζουν σημαντικό ρόλο και η δραματική απόδοση των συναισθηματικών καταστάσεων είναι αυτό που επιζητά ο καλλιτέχνης, είτε είναι ζωγράφος ή γλύπτης, είτε μουσικός. 

• Γιαν Βερμέερ: Ο Αστρονόμος ©.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

http://www.vermeer-foundation.org/slideshow.html

http://www.vermeer-foundation.org/The-Astronomer-c.-1668.html

http://www.vermeer-foundation.org/The-Kitchen-Maid.html

• Αυτοπροσωπογραφία του Ρέμπραντ σε νεαρή ηλικία ©.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Το ανθρώπινο μυαλό είναι σαν λευκό χαρτί 

Όπως οι ανακαλύψεις του Γαλιλαίου και του Νεύτωνα καθόρισαν την επιστημονική σκέψη για τα επόμενα 300 χρόνια, και οι καινούριες μουσικές μορφές (όπερα, ορατόριο, κοντσέρτο, σονάτα) και η ανάπτυξη του Τονικού Συστήματος τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη μουσική σήμερα, έτσι και οι τομείς της φιλοσοφίας και της πολιτικής επιστήμης του 17ου αιώνα έθεσαν τα θεμέλια για τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις του σύγχρονου κόσμου. Από τη μια πλευρά θριαμβεύει το σύστημα της απολυταρχίας ή απόλυτης μοναρχίας στο πρόσωπο του Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου ΙΔ’, που συγκεντρώνει όλες τις εξουσίες στα χέρια του. Από την άλλη, κυρίως με επίκεντρο την Αγγλία, που είχε ένα σύστημα κοινοβουλευτικής μοναρχίας, αναπτύσσονται οι θεωρίες για την ελευθερία και ισότητα των πολιτών. Ο Άγγλος διανοητής Τζον Λοκ (John Locke, 1632-1704) έβαλε τα θεμέλια του φιλελευθερισμού, όπου η προσωπική ελευθερία και η ισότητα είναι οι σημαντικότεροι πολιτικοί στόχοι. Πολλά από τα λόγια του χρησιμοποιήθηκαν αυτούσια στη Διακήρυξη της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας. Οι απόψεις του για το πώς διαμορφώνεται η υπόσταση του ατόμου οδήγησαν στην ανάπτυξη της ψυχολογίας και της θεωρίας της εκπαίδευσης: για τον Λοκ όλη η γνώση προέρχεται από την εμπειρία και κανείς δεν γεννιέται με προκαθορισμένες ιδέες (εμπειρισμός). Το ανθρώπινο μυαλό είναι σαν λευκό χαρτί (tabula rasa) πάνω στο οποίο αφήνουν τo αποτυπώμά τους οι εμπειρίες.

• Η υπογραφή της Διακήρυξης της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας. Ο Μπέντζαμιν Φράνκλιν είναι όρθιος στο κέντρο.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

• Καρτεσιανές συντεταγμένες; Διάβασε παρακάτω για να μάθεις τι πήγε λάθος (ή όχι) σε αυτό το σημείο

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Οι καρτεσιανές συντεταγμένες πήραν το όνομά τους από τον Καρτέσιο ή Ρενέ Ντεκάρτ (Renatus Cartesius ή Rene Descartes, 1596-1650), Γάλλο φιλόσοφο, μαθηματικό, επιστήμονα και συγγραφέα. Θεωρείται ο πατέρας της αναλυτικής γεωμετρίας. Με το σύστημα των καρτεσιανών συντεταγμένων τα γεωμετρικά σχήματα μπορούν να εκφραστούν με μαθηματικές εξισώσεις. Ο Ντεκάρτ είπε και το περίφημο «Σκέφτομαι, άρα υπάρχω». Σίγουρα ο ίδιος σκεφτόταν πολύ! Ο ορθολογιστικός τρόπος με τον οποίο προσέγγισε την επιστήμη ήρθε σε αντίθεση με τον εμπειρισμό του Λοκ. Για τον Ντεκάρτ η γνώση πρέπει να βασίζεται μόνο σε ξεκάθαρες ιδέες, για τις οποίες δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία. Όπως όλοι οι πολυμαθείς της εποχής, ασχολήθηκε με πολλούς και ετερόκλιτους τομείς. Έτσι ο Ντεκάρτ έγραψε ακόμη και για τη μουσική θεωρία και αισθητική, καθώς και την πραγματεία Τα πάθη της ψυχής. Για τον άνθρωπο της εποχής Μπαρόκ τα «πάθη» ήταν ψυχικές καταστάσεις, αυτό που αργότερα η ψυχολογία ονόμασε συναισθήματα, και η κατανόησή τους και η έκφρασή τους έπαιξε σημαντικό ρόλο στην τέχνη. Μην ξεχνάμε πως η γέννηση της όπερας υποκινήθηκε από το ενδιαφέρον να αποδοθούν αυτές οι ψυχικές καταστάσεις, και η μουσική ήταν ένα από τα καταλληλότερα μέσα γι’ αυτό.

Θέατρο που διασκεδάζει, παραμύθια που διδάσκουν

Η θρησκευτική και κοινωνική υποκρισία έδωσαν τροφή για σάτιρα και κριτική μέσα από λογοτεχνικά και θεατρικά κείμενα. Με παράδοση αιώνων στο κωμικό θέατρο, η Γαλλία γέννησε έναν από τους μεγαλύτερους κωμικούς συγγραφείς της, τον Μολιέρο (Jean-Baptiste Molière, 1622-1673). Έχοντας την εύνοια του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΔ’, ο Μολιέρος συνεργάστηκε και με τον συνθέτη Λουλλύ για την παραγωγή θεατρικών και άλλων ψυχαγωγικών παραστάσεων για τη βασιλική αυλή, όπως οι κωμωδίες-μπαλέτα (θεατρικά έργα με πολλές χορευτικές σκηνές και μουσικά διαλείμματα). Οι κωμωδίες του Μολιέρου Ο κατά φαντασίαν ασθενής και Ο αρχοντοχωριάτης αποτελούν ακόμη και σήμερα αναπόσπαστα έργα του κωμικού θεατρικού ρεπερτορίου. 

 

Ανάμεσα στους μεγάλους λογοτέχνες του 17ου αιώνα συγκαταλέγεται και ο Ζαν ντε Λαφονταίν (Jean de La Fontaine, 1621-1695). Οι μύθοι με τα ανθρωπομορφικά ζώα, όπως Το κοράκι και η αλεπού ή Το ποντίκι της εξοχής και το ποντίκι της πόλης διαβάζονται από μικρούς για τη ζωντάνια και την αφηγηματικότητά τους και από μεγάλους για την ανθρωπιστική και διδακτική τους διάσταση. Όπως έλεγε και ο ίδιος για το έργο του, «χρησιμοποιώ τα ζώα για να διδάξω τους ανθρώπους», κάτι που είχε κάνει και ο Αίσωπος, πολλά στοιχεία από τους μύθους του οποίου δανείστηκε ο Λαφονταίν. 

• Παράσταση του έργου του Μολιέρου Ο κατά φαντασίαν ασθενής στην Ισπανία ©.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

• Η αλεπού και το λελέκι. Ζωγραφική αναπαράσταση του μύθου του Λαφονταίν Η αλεπού και το λελέκι ©.

 

 

 

 

 

 

 

Παραμύθια με ρίμα. Οι μύθοι του Λαφονταίν είναι έμμετροι, γραμμένοι δηλ. σαν ποιήματα και όχι σαν αφηγηματικά παραμύθια, όπως συνήθως τους συναντάμε στα βιβλία. «Ο δρόμος προς τη δόξα δεν είναι σπαρμένος με ροδοπέταλα» είναι ένα από τα αποφθέγματα του Λαφονταίν που χρησιμοποιούμε και σήμερα. 

• Έκδοση του 1875 με τους μύθους του Λαφονταίν. Εδώ ο μύθος Η αλεπού και το λελέκι.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Κάνε κλικ πάνω στα Παιχνίδια για να παίξεις ή, αν νιώθεις έτοιμος/η, να δοκιμάσεις τις γνώσεις σου για το Μπαρόκ με ένα Kουίζ (και μην ξεχάσεις να ανοίξεις τον ήχο !)