Ο 19ος αιώνας με μια ματιά

Μία από τις σημαντικότερες περιόδους για τη μουσική στην Ευρώπη είναι και ο 19ος αιώνας, ο αιώνας μετάβασης από την κλασική περίοδο στο ρομαντισμό, ο αιώνας κατά τον οποίο γεννιούνται, δημιουργούν και μεγαλουργούν πασίγνωστοι συνθέτες που άλλαξαν την ροή της ιστορίας της μουσικής. Στον 19ο αιώνα όμως δεν υπάρχει μονάχα η μουσική που γράφτηκε από ευρωπαίους συνθέτες αλλά και η έντεχνη μουσική που γράφτηκε από Έλληνες συνθέτες. Σίγουρα πολλοί από εμάς έχουν ακούσει για τον Νικόλαο Μάντζαρο ή τον Σπυρίδωνα Σαμάρα αλλά πόσοι πραγματικά γνωρίζουν το μέγεθος της προσφοράς τους στη διαμόρφωση της ιστορίας της ελληνικής έντεχνης μουσικής; Ας δούμε λοιπόν τι συνέβαινε με τους Έλληνες συνθέτες.

Για ένα αρκετά σημαντικό διάστημα κατά τον 19ο αιώνα, η Ελλάδα δεν υπήρχε ως κράτος με τη μορφή που την ξέρουμε σήμερα. Η ηπειρωτική Ελλάδα ήταν υπό την κυριαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενώ και τα νησιά του Ιονίου βρίσκονταν υπό την επιρροή και κυριαρχία άλλοτε των Ρώσων, άλλοτε των Γάλλων και άλλοτε των Άγγλων. Αυτό σημαίνει ότι τα Επτάνησα δεν βρέθηκαν υπό την κυριαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, γεγονός που έπαιξε ρόλο όσον αφορά την πολιτιστική εξέλιξή τους. Έτσι, οι Ενετικές και γενικώς οι ευρωπαϊκές επιρροές είναι αυτές που κυριαρχούν όχι μόνο κατά τον 19ο αιώνα αλλά και πριν από αυτόν.  

Ας πάρουμε για παράδειγμα την Κέρκυρα όπου δημιουργήθηκε η Ιόνιος Ακαδημία το 1824 που παρείχε ανώτερη εκπαίδευση, ενώ στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της είχε και τμήμα μουσικής όπου δίδασκε ο Ιωάννης Αριστείδης. Επίσης, στην Κέρκυρα λειτουργούσε το περίφημο θέατρο San Giacomo στο οποίο, σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής, παιζόταν όπερα ήδη από το 1733. Φυσικά κανείς δεν πρέπει να ξεχνά τον μουσικό πολιτισμό των Ιονίων Νήσων ειδικά όσον αφορά στην παράδοσή τους στις φιλαρμονικές εταιρείες. Μάλιστα, οι φιλαρμονικές εταιρείες λειτουργούσαν και ως εκπαιδευτικά ιδρύματα όπου πήγαιναν οι νέοι για να μάθουν όργανα (όχι μόνο τα όργανα της μπάντας αλλά και έγχορδα ή πιάνο) αλλά και να κάνουν θεωρητικά μαθήματα ώστε να αποκτήσουν στέρεες βάσεις στη μουσική. Η παράδοση αυτή κρατάει μέχρι και τις μέρες μας. 

Οι περισσότεροι Επτανήσιοι μουσικοί είχαν την τύχη να επωφεληθούν από την κοντινή απόσταση που τους χώριζε με ένα από τα μεγαλύτερα μουσικά κέντρα του κόσμου εκείνη την εποχή: την Ιταλία. Εκεί πήγαιναν για να σπουδάσουν τη μουσική τέχνη, να έρθουν σε επαφή με σημαντικούς μουσικούς της εποχής αλλά και να ακούσουν μουσική που αλλιώς δεν θα είχαν τη δυνατότητα ν’ ακούσουν στην πατρίδα τους.

• Ιωσήφ Λιβεράλης passo doppio (Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών)

• Διονύσιος Ροδοθεάτος Athalia (Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών)